در انجمن “بختیاریک”، به مناسبت سالروز صدور فرمان مشروطیت بررسی شد؛ بختیاری ها، مشروطه و نفت

آروان خبر//انجمن فرهنگی و پژوهشی “بختیاریک” به مناسبت چهاردهم امرداد، سالرو صدور فرمان مشروطیت در ایران، میزگرد مجازی با عنوان؛ “بختیاری، مشروطه و نفت” را با حضور دو تن از صاحب نظران تاریخ و فرهنگ بختیاری و تاریخ نفت برگزار کرد.

در این نشست که شامگاه سه شنبه، چهاردهم امرداد ۱۴۰۴ و در فضای مجازی و پلتفرم “گوگل میت” برگزار شد، فرشید خدادادیان و عباس قنبری عدیوی، دیدگاه های خود در زمینه نقش بختیاری ها در دو رویداد همزمان؛ “انقلاب مشروطیت” و “اکتشاف نفت” در ایران را بیان کردند.
؛؛مشروطه از نگاهی دیگر؛؛
در ابتدای این نشست، اسفندیار مهرآیین، مدیر و موسس انجمن فرهنگی و پژوهشی “بختیاریک”، ضمن گرامیداشت سالروز صدور فرمان مشروطیت، خاطرنشان کرد؛ امروز و در شرایط خاص ایران عزیزمان، بیش از هر زمان دیگر نیاز به بازخوانی رویدادها و تجربیات مهم تاریخی سرزمین مان و از جمله موضوع مهم “مشروطه” داریم.
مدیر انجمن “بختیاریک” گفت؛مشروطه را باید از نگاهی دیگر ببینیم!در مقطع زمانی منتهی به شکل گیری جنبش مشروطه و با گسترش تحولات، مردم ایران بیشتر ابراز نظر و درخواست می‌ کردند.کم ‌کم سخن از بی‌ کفایتی شاه به میان آمد!مردم شاه را ناتوان در اداره کشور می دیدند و روشنفکران نیز در نوشته های شان او(شاه) را مقصر گرفتاری های مملکت معرفی می کردند. این گفته ها و نوشته ‌ها برخلاف گذشته، دیگر قابل انکار نبود.عنوان؛ “شاه ناشاه”، بهترین گویای حکمرانی ایران در اواخر دوران ناصرالدین شاه بود و وقتی به ضرب گلوله جوانی عصیان زده از ظلم و بی عدالتی به قتل رسید، فرزندش مظفرالدین شاه جانشین او شد و مجموعه عواملی که در این مختصر نمی گنجد صدور فرمان مشروطیت توسط او را ایجاب نمود.
مهرآیین افزود؛ همزمان با این رویداد مهم، اتفاق دیگری نیز در ایران در حال وقوع و شکل گیری بود.”اکتشاف نفت” در ایران و قوم بختیاری چنانچه می دانیم در هر دوی این رویدادها حضوری تاثیرگذار داشته اند.ما، امشب و در این نشست و با حضور آقایان؛ دکتر فرشید خدادادیان، دانش آموخته رشته ی “تاریخ” و پژوهشگر شناخته شده “تاریخ نفت” و “میراث صنعتی” ایران و دکتر عباس قنبری، استاد دانشگاه و رئیس بنیاد ایران شناسی استان چهارمحال و بختیاری و پژوهشگر و مولف شناخته شده تاریخ و فرهنگ بختیاری، این موارد را بازخوانی خواهیم کرد.
؛؛از میدان نفتون تا میدان بهارستان؛؛
فرشید خدادادیان، پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی و مولف کتاب؛ “نفت و مشروطه” نخستین سخنران این نشست بود و در توضیح همزمانی دو رویداد؛ اکتشاف نفت و انقلاب مشروطه گفت؛ اعطای امتیاز نفت و آغاز فعالیت اکتشافی برای نفت در ایران، سال۱۲۸۰خورشیدی اتفاق افتاد و پنج سال بعد نیز، مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را صادر و مجلس اول مشروطه تشکیل شد.نکته جالب این است که در همان مجلس اول، موضوع امتیاز واگذار شده به “دارسی”انگلیسی مورد بررسی نمایندگان مردم قرار گرفت و حتی یکی از نمایندگان پیشنهاد تشکیل؛ “کمیسیون نفت” را داد که نشان از توجه نمایندگان مجلس اول به موضوع اکتشاف نفت دارد.
خدادادیان افزود؛ وقتی اکتشاف نفت در “میدان نفتون” در خردادماه۱۲۸۷و از آن سو به توپ بستن مجلس در “میدان بهارستان” در دوم تیرماه ۱۲۸۷ و کمتر از یک ماه بعد را بصورت تطبیقی مطالعه کنیم، متوجه می شویم که این رویدادهای همزمان، چقدر به یکدیگر نزدیک و چقدر در سرنوشت ایران، موثر بوده اند.
رئیس سابق “مرکز اسناد و گنجینه های تاریخی وزارت نفت” تاکید کرد؛ البته ایرانیان از نواحی و شهرهای مختلف در زمینه مشروطه حضور و جانبازی داشتند، اما اینکه بختیاری های آچار بدست در اکتشاف نفت در “میدان نفتون”، تفنگ بدست وارد “میدان بهارستان” شدند تا استبداد محمدعلی شاهی را پایان دهند، بیانگر ویژگی و شاخص بودن نقش ایشان در این دو موضوع است.
خدادادیان، با تشریح نگاه دوگانه دولت بریتانیا و لیبرال های مخالف دولت وقت بریتانیا در مواجهه با موضوع مشروطه در ایران، خاطرنشان کرد؛ اینکه برخی بریتانیا را حامی انقلاب مشروطه می دانند، ناشی از بی توجهی به اسناد تاریخی و عدم درک درست از تفاوت موضع دولت بریتانیا و شخص وزیر امور خارجه بریتانیا؛ “مستر گری”با موضع افرادی همچون؛ “لینچ”، “لایارد” و “براون” در “کمیته ایران” است.کمیته ای که در همان سال ۱۲۸۷خورشیدی در لندن و برای حمایت از آزادیخواهان و مشروطه خواهان ایرانی تشکیل شد و مواضعش، مخالف با دولت بریتانیا بود!
این پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی، قدرت بختیاری ها در تاثیرگذاری در دو موضوع “مشروطه” و “نفت” را ناشی از انسجام و اتحادی دانست که پیشتر؛ “جن راف گارثویت”، مستشرق و مورخ بریتانیایی؛ “کنفدراسیون ایلی” بختیاری نامیده بود و از این موضوع که این انسجام و اتحاد با چالش های جدید، دچار خدشه شده، ابراز تاسف کرد.
خدادادیان، در پایان سخنان خود گفت؛ اگر بختیاری ها روزی آچار بدست در اکتشاف نفت و روزی تفنگ بدست در انقلاب مشروطه حضور داشتند، امروز باید قلم بدست در سربلندی ایران و انسجام ملی سرزمین عزیزمان بکوشند.”ایران” عزیزمان امروز به قلم بدستانی نیاز دارد که در ترویج دانایی بکوشند و تاریخ را نقادانه، برای درک حال و ساختن آینده بررسی کنند.
؛؛بختیاری ها، وطن دوستی و هویت ملی؛؛
عباس قنبری عدیوی، پژوهشگر شاخص تاریخ و فرهنگ بختیاری و مدیر انتشارات “نیوشه” سخنران دیگر این نشست بود.وی با ارائه تعریفی از مشروطیت، با رویکرد انتقال قدرت از فرد مطلقه به نمایندگان مردم، به بررسی پیشینه مجلس در ایران، به ویژه مجلس”مهستان” که پیش از اسلام برای انتخاب شاه تشکیل می شد پرداخت و این ریشه باستانی را سنگ بنای باور و احترام به رای حداقل نخبگان از سوی حکمران در تصمیم گیری های کلان دانست.
قنبری با بررسی نقش گروه های مختلف موثری در مشروطه و ریشه های اجتماعی شکل گیری مشروطه، تاثیر فرهنگ و تمدن ایران و تاثیر مذهب در قیام مردم را بسیار مهم عنوان کرد.او همچنین به نقش نیروهای خارجی در مشروطه نیز اشاره و علل اجتماعی سراسر ایران و به ویژه بختیاری در پیدایش حرکت ایشان در نهضت مشروطه را تاثیرگذار عنوان نمود.
دکتر قنبری با اشاره به دلایل اقدام مظفرالدین شاه در صدور فرمان مشروطیت به بررسی نقش سرداران و خوانین بختیاری در آزادسازی اصفهان و سپس فتح تهران اشاره کرد
رئیس بنیاد ایرانشناسی استان چهارمحال و بختیاری با اشاره به تعهد تاریخی بختیاری ها به وحدت ملی و هویت ملی، وطن دوستی ایشان را ستود و افزود مشروطه دستاوردهای کوتاه مدت، بلند مدت و میان مدت در زندگی مردم ایران داشته و دارد و پیشنهاد داد در سلسله نشست هایی این دستاوردها مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.
دکتر قنبری در پایان سخنان خود با اشاره به تغییر رژیم قانونی ایران و گذار از حاکمیت سنتی به مدرن در مقطع مشروطه، تاکید کرد؛ باید به آسیب شناسی نهضت مشروطیت در ایران پرداخته شود و با طرح پرسش در خصوص آسیب های اجتماعی و سیاسی نهضت مشروطه و به ویژه موضع و موضوع بختیاری ها، ابعاد این نهضت ملی مورد بررسی قرار گیرد.
در پایان این میزگرد تعدادی از حاضران به بیان دیدگاه ها و نظرات خود پرداختند.
انجمن فرهنگی و پژوهشی “بختیاریک”، مدت دوسال است که در حوزه فرهنگ و هنر، ادبیات، تاریخ، فولکلور، جغرافیای تاریخی، مردم شناسی و میراث فرهنگی و تاریخی قوم بختیاری کار می کند و علاوه بر سلسله نشست های علمی، هم افزایی و برنامه های مشترک با دیگر انجمن ها و تشکل های اقوام و ادیان مختلف ایران را با رویکرد انسجام ملی و هویت سرزمینی در دستور کار دارد.