روحانی و پزشکیان؛ دو مسیر، یک دغدغه / وفاق ملی یا دیپلماسی جهانی؛ جدال دو سبک اصلاح‌طلبی

آروان خبر- ساسان اشکش// با گذشت یک سال از ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان، اکنون می‌توان تفاوت‌های دولت او با دولت حسن روحانی را نه تنها در سطح شعار، بلکه در عرصه عملکرد و پیامدها به‌طور ملموس بررسی کرد.

روحانی، سیاستمداری برخاسته از نهادهای امنیتی و دیپلماتیک، نگاهش به بیرون بود. او حل مشکلات کشور را در تعامل سازنده با جهان می‌دید و برجام را نماد امید برای گشایش اقتصادی، کاهش فشار تحریم‌ها و بازگرداندن ایران به مدار دیپلماسی جهانی می‌دانست. در دولت او، سیاست خارجی موتور محرک اقتصاد تعریف شد و بسیاری از برنامه‌های داخلی به نتیجه مذاکرات بین‌المللی گره خورد. همین وابستگی، پس از خروج آمریکا از برجام، به نقطه ضعف دولت بدل شد و بخش بزرگی از سرمایه اجتماعی روحانی را فرسایش داد.

پزشکیان اما با زبانی صریح و مردمی وارد عرصه شد. او بارها تأکید کرده است: «اگر راست بگوییم، مردم ما را می‌پذیرند؛ حتی اگر نتوانیم همه مشکلات را حل کنیم.» این نگاه، سیاست را بر پایه اعتمادسازی داخلی و وفاق ملی بنا می‌کند. نخستین مواضع او پس از پیروزی نیز همین را نشان داد: تأکید بر همدلی، صداقت و دست دوستی به سوی همه کشورها؛ پیامی آشکار از تمایل دولت جدید ایران به کاهش تنش و افزایش ارتباطات دیپلماتیک. در همین راستا، سفرهای نخست رئیس‌جمهور به کشورهای آسیای میانه نشانه‌ای از تلاش برای تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و متنوع‌سازی شرکای خارجی بود.

با این حال، تجربه یک سال نخست نشان داد که صداقت و همدلی به‌تنهایی کافی نیست. در عرصه اقتصاد، دولت پزشکیان نتوانست وعده‌های خود را محقق کند؛ مشکلات معیشتی پابرجا ماند و اصلاحات ساختاری به کندی پیش رفت. در عرصه بین‌المللی نیز، با وجود تلاش‌های فراوان برای کاهش تنش، دولت نتوانست از شکل‌گیری جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل جلوگیری کند. این رویداد نه تنها هزینه‌های سیاسی و امنیتی به همراه داشت، بلکه بهانه‌ای شد تا منتقدان داخلی، به‌ویژه گروه‌های پایداری، بار دیگر برجام و میراث روحانی را هدف حمله قرار دهند و ناکامی‌های دیپلماسی گذشته را برجسته کنند.

از این منظر، تفاوت دو دولت را می‌توان در محور «امید» خلاصه کرد:

– روحانی: امید را در دیپلماسی جهانی و برجام جست‌وجو می‌کرد؛ نگاهش به بیرون بود و اقتصاد را به نتیجه مذاکرات گره زد.
– پزشکیان: امید را در صداقت داخلی و وفاق ملی می‌بیند؛ نگاهش به درون جامعه است، اما تجربه یک سال نخست نشان داد که بدون دستاوردهای اقتصادی و توانایی در مدیریت بحران‌های بین‌المللی، اعتماد داخلی نیز آسیب‌پذیر خواهد بود.

هر دو دولت در پی اصلاح‌طلبی و اعتدال بودند، اما با دو سبک متفاوت: روحانی با زبان دیپلماتیک و امید به توافقات بزرگ، پزشکیان با زبان مردمی و امید به صداقت. با این حال، عملکرد یک سال اخیر نشان داده است که صرفِ تغییر زبان و رویکرد کافی نیست؛ دولت جدید برای تثبیت جایگاه خود ناگزیر است میان اعتماد داخلی، کارآمدی اقتصادی و دیپلماتیک تعادل برقرار کند. تنها در این صورت است که می‌تواند از تجربه روحانی عبور کند و مسیر تازه‌ای برای سیاست ایران بگشاید.