ساسان اشکش ،آروان خبر//در نقطه‌ای میان سه استان لرستان، چهارمحال‌وبختیاری و خوزستان، منطقه‌ی بزنوید از بخش زلقی شهرستان الیگودرز، به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های در حال دگرگونی در زاگرس مرکزی، روایت‌گر پیوندی زنده میان سنت‌های دیرینه، طبیعت پویا و تحولات زیرساختی است. این موقعیت مرزی، بزنوید را به گذرگاهی فرهنگی و طبیعی بدل کرده که هم‌زمان از چند حوزه‌ی زیستی و قومی تأثیر می‌پذیرد.
در دوران نمایندگی خدابخشی، نماینده مردم الیگودرز، این منطقه با عنوان «شهرتیتکان» از وزارت کشور مجوز رسمی دریافت کرد و با تأسیس شهرداری مستقل، گام در مسیر تازه‌ای از توسعه نهاده است. بزنوید دیگر صرفاً یک روستا نیست؛ بلکه شهری‌ست با حافظه‌ای روستایی و چشم‌اندازی نو به سوی آینده.
ریشه‌های فرهنگی این منطقه در طایفه بزرگ زلکی (ذلقی) بختیاری تنیده شده‌اند. زبان رایج، لری بختیاری‌ست و سبک زندگی مردم بر پایه‌ی دامداری، کشاورزی و حفظ سنت‌های قومی شکل گرفته است. با وجود تغییرات اداری، عناصر فرهنگی و اجتماعی همچنان پابرجا مانده‌اند و بزنوید را به نقطه‌ای با حافظه‌ی قومی فعال بدل کرده‌اند؛ جایی که گذشته و حال در گفت‌وگویی مداوم‌اند.
در این بستر فرهنگی، طبیعت نیز حضوری پررنگ دارد. شاخص‌ترین محصول منطقه، عناب است؛ محصولی که کیفیت آن در سطح ملی شناخته‌شده است و از نظر طعم، ماندگاری و خواص دارویی، در زمره‌ی بهترین‌ها قرار دارد. باغ‌های عناب در قالب «کرت»های برنجی مجزا شکل گرفته‌اند؛ قطعه‌هایی از زمین که با مرزهای طبیعی یا دست‌ساز از هم جدا شده‌اند و در همین کرت‌ها، برنج‌کاری نیز صورت می‌گیرد. این ترکیب، نه‌تنها نقش اقتصادی دارد، بلکه در حفظ تنوع زیستی و زیبایی منظر منطقه نیز مؤثر است.
چهره‌ی طبیعی بزنوید با حضور درختان مثمر و غیرمثمر مانند گردو، صنوبر، بید، انجیر وحشی، تمشک و گونه‌های دیگر، تنوعی چشمگیر یافته است؛ تنوعی که از منظر اکولوژیک، زیبایی‌شناسی و ظرفیت گردشگری، ارزشمند و الهام‌بخش است. این تنوع، در کنار سبک زندگی سنتی، بستری فراهم کرده برای تجربه‌ی زیست‌بومی اصیل ایرانی.
در امتداد این پیوند طبیعت و فرهنگ، گورستان تاریخی شیران سنگی به‌عنوان نمادی از هویت ایل بختیاری، برجسته است. مجسمه‌هایی سنگی که بر مزار بزرگان ایل نصب شده‌اند و نمادی از شجاعت، قدرت و احترام‌اند. این آثار، سندی زنده از آیین‌های تدفین و باورهای بومی‌اند که ظرفیت مستندسازی و تحلیل مردم‌شناسانه دارند.
با این حال، مسیر توسعه بی‌تأثیر از چالش‌ها نبوده است. احداث تأسیسات نیروگاه و سد رودبار لرستان، تأثیرات چندوجهی بر منطقه گذاشته است. از یک‌سو، ایجاد اشتغال، بهبود مسیرهای ارتباطی و ورود امکانات عمرانی، بخشی از نیازهای زیرساختی را پاسخ داده‌اند؛ اما از سوی دیگر، حضور ماشین‌آلات سنگین، تغییر در الگوهای زیستی و کاهش آرامش طبیعی، سبک زندگی سنتی مردم را تحت تأثیر قرار داده است. برخی روستاهای اطراف از میان رفته‌اند و منابع آبی و زیستگاه‌های طبیعی آسیب دیده‌اند؛ تغییری که برای بسیاری از ساکنان، با احساس از دست رفتن تعادل همراه بوده است.
در چنین بستری، بزنوید به متنی چندلایه بدل شده است؛ متنی که می‌توان آن را خواند، تحلیل کرد و به تصویر کشید. ترکیب عناصر طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی، زمینه‌ای فراهم کرده برای تولید روایت‌هایی متنوع؛ از مستندهای اجتماعی و پژوهش‌های مردم‌شناسی گرفته تا تحلیل‌های توسعه‌محور.
و اکنون، بزنوید در آستانه‌ی انتخابی مهم ایستاده است: حفظ و نگهداری این زیست‌بوم ارزشمند، در کنار توسعه‌ی گردشگری پایدار. اگر این مسیر با مشارکت جامعه‌ی محلی، احترام به هویت قومی و بهره‌گیری از زیرساخت‌های متناسب همراه شود، می‌تواند نه‌تنها به رونق اقتصادی منطقه کمک کند، بلکه بستری برای بازخوانی و بازآفرینی روایت‌های فرهنگی و طبیعی باشد. بزنوید را باید نه صرفاً به‌عنوان مقصد، بلکه به‌مثابه متنی زنده دید؛ متنی که حفظ و نگهداری‌اش، شرط تداوم زیبایی و معناست.
عکس :علی افروغ
Δ